Yazar: Yeminli Mali Müşavir Cemil BAŞOĞLU

Dergi: Yaklaşım Dergisi – 1995

I – GİRİŞ

---

Bu itibarla 2 Numaralı tebliğdeki açıkla­malar dikkate alınmak suretiyle bilanço ve gelir tablosunda yapılması gereken deği­şiklikler aşağıda özetlenmiştir.

II – BİLANÇODAKİ YENİ DÜZEN­LEMELER

Tekdüzen hesap planında 17 Numara ile “Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Mali­yetleri” 35 Numara ile de “Yıllara Yay­gın İnşaat ve Onarım Hakedişleri” adıy­la iki yeni hesap grubu oluşturulmuştur. Gerek bu yeni hesap gruplarında ve gerek­se bu gruplarındışında, yeni açılan defteri kebir hesapları ise şöyledir;

127 Diğer Ticari Alacaklar 170178 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri (Bu hesaplar inşaat projeleri bazı işletmelerce açılacak ve isimlendirilecektir.) 179 Taşeronlara Verilen Avanslar190 Devreden Katma Değer Vergisi 195 İş Avansları

295 Peşin Ödenen Vergiler ve Fon­lar

350358 Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakediş Bedelleri (Bu hesaplar inşaat projeleri bazında işletmelerce açılacak ve isimlendirilecektir.) 393 Merkez ve Şubeler Cari Hesabı Yukarıda yer alan hesapların mahiyeti ve işleyişi ile ilgili açıklamalar 2 Numaralı tebliğde yer almakta olup bu yazımızda bu açıklamalara değinilmeyecektir. Ancak önemli gördüğümüz iki hususu belirtmek gereğini duymaktayız. Bunlardan birincisi şudur. Bilindiği üzere l Numaralı tebliğin ekindeki bilançoda “İndirilecekKDV” ile “Hesaplanan KDV” yer almaktadır. Fakat bu hesapların bilanço hesabı ol­madığı ve bilançoda yer almamaları gere­keceği şeklinde bazı tartışmalar çıkmıştır. 2 Numaralı tebliğle hesap planına “190DevredenKDV” hesabının eklenmiş ol­ması bu tartışmaları sona erdirmiştir. Şöyleki, “Devreden KDV” hesabı ile il­gili açıklamada, KDV hesap dönemi so­nunda “İndirilecek KDV” hesabının “Hesaplanan KDV” hesabı ile karşılaş­tırılmasından sonra kalan bakiyenin bu he­saba devredileceği belirtilmiştir, “İndiri­lecek KDV” ile” Hesaplanan KDV” he­saplarına ilişkin açıklamalarda da bu paralelde değişiklikler yapılmıştır. Dolayısıyla gerek “İndirilecek KDV” vegerekse “Hesaplanan KDV” ay sonlarında kapa­nan ve bakiye vermeyen hesaplar olaca­ğından, bilançoda yer almaları da söz ko­nusu olmayacaktır. Zira bu hesapların ye­rine ya “Devreden KDV” aktif tablosun­da yer alacak veya ödeme çıkıyorsa bu tu­tar “Ödenecek Vergive Fonlar” he­sabına aktarılacaktır.

Diğer bir husus hesap planına yeni eklenen“393 Merkez ve Şubeler Cari Hesabı”

ile ilgilidir. Bu hesap “Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar” grubuna eklenmiş olup bilançonun pasif tablosunda yer al­maktadır. Ancak Merkez ve Şubeler Cari Hesabının dönem sonlarında borç bakiyesi vermesi halinde, bilanço düzenlenirken, bu hesabın bilançonun aktif tablosundaki “D Diğer Alacaklar” grubu içine alınması gerekecektir.

III – GELİR TABLOSUNDAKİ DÜ­ZENLEMELER

Bilindiği üzere Tek düzen hesap Planının 6 Numaralı hesap sınıfı gelir tablosu hesaplarından oluşmaktadır.

2 Numaralı tebliğ ile bu sınıfa sadece aşağıdaki hesaplar eklenmiştir.

“64 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar” grubuna ek­lenen hesaplar:

1. Menkul Kıymet Satış Kârları
2. Kambiyo Kârları
3. Reeskont Faiz Gelirleri

65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar grubuna ekle­nen hesaplar:

1. Menkul Kıymet Satış Zararları
2. Kambiyo Zararları
3. Reeskont Faiz Giderleri”

Buna göre 2 Numaralı tebliğdeki tüm ekle­meve açıklamalar dikkate alınarak yeni­den düzenlenen ayrıntılı bilanço ve gelir tablosu tipleri aşağıda gösterilmiştir. (Değişiklik ve düzeltmeler tabloda siyah puntolarla gösterilmiştir.)

Temel mali tabloların düzenlenmesi ile il­gili bir hususa da bu yazımızda yer verme­yi yararlı görmekteyiz.

l. No.lu tebliğdeki hesap planının tetkikin­den görüleceği üzere hesap çerçevesi tek kodlu hesap sınıfları, 2’likodlu hesap grupları ve 3’lü kodlu defteri kebir hesap­larından oluşmaktadır. 2Numaralı teb­liğdeki açıklamalara göre, hesap planında yer alan 2’li kod hesap gruplarından boş olanların işletmelerce kullanılması müm­kün olmayıp bu gruplar, ekonomik ge­lişmeler ve ihtiyaçlar paralelinde Maliye Bakanlığı’nca kullandırılacaktır. Yine, he­sap planında yer alan 3’lü kod defteri ke­bir hesaplarının da isimlerinin, kod numa­ralarının ve sıralamalarının değiştirilmesi mümkün değildir. Sadece boş olarak görülen 3’lü kod defterikebir hesaplan, işletme ihtiyaçları göz önünde bulundurul­mak suretiyle, işletmelerce serbestçe kul­lanılabilecektir. Ancak, bu kullanım sırasında açılacak yeni defteri kebir hesabının, ana hesap grubu ile gurup he­sapların işleyiş ve mantığına uygun ol­masına, niteliği ve kapsamı itibariyle hesap planında belirlenmiş benzeri bir hesabın bulunmamasına ve hesap gruplarının bütünlük ve tutarlılığını bozma­masına dikkat edilmesi gereği vardır.

Bu itibarla işletmeler mali tablo düzenler­ken2 No.lu tebliğdeki açıklamalara göre yeniden düzenleyip sunduğumuz aşağıda­ki mali tablo tiplerini esas almaları gereği, bu mali tabloların hiç değiştirilmeden aynen kullanılması anlamına gelmeyeceği kanaatindeyiz. Zira bir işletme tebliğlerle açıklanan tekdüzen hesap planında yer alan defterikebir hesaplarının tümünü fii­len kullanmıyor olabilir. Ya da, kendi ihtiyacı için açtığı ve tekdüzen hesap planında olmayan hesapları bulunabilir. Bu durum­da sadece fiilen kullandığı hesaplarının bi­lanço tarihindeki bakiyelerine göre bi­lanço düzenleyecek ve fiilen kullanmadığı ya da bakiyesi olmayan hesapları bilanço ve gelir tablosunda göstermeyecektir.

İŞLETME AYRINTILI BİLANÇO TİPİ

(…….TL.)

AKTİF (VARLIKLAR)_________

DÖNEN VARLIKLAR

A HAZIR DEĞERLER

1. Kasa
2. Alınan Çekler
3. Bankalar
4. Verilen Çekler ve ödeme Emirleri (-)
5. Diğer Hazır Değerler

     B MENKUL KİYMETLER 

1. Hisse Senetleri
2. Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları
3. Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları
4. Diğer Menkul Kıymetler
5. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

C TİCARİ ALACAKLAR

1. Alıcılar
   1. Alacak Senetleri
   1. Alacak Senetleri Reeskontu (-)
   1. Verilen Depozito ve Teminatlar
   1. Diğer Ticari Alacaklar
   1. Şüpheli Ticari Alacaklar
   1. Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı (-)

     D DİĞER ALACAKLAR

1. Ortaklardan Alacaklar
2. İştiraklerden Alacaklar
3. Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar
4. Personelden Alacaklar
5. Diğer Çeşitli Alacaklar
6. Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-)
7. Şüpheli Diğer Alacaklar
8. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)

E   STOKLAR

1. İlk Madde ve Malzeme
2. Yan Mamuller
3. Mamuller
4. Ticari Mallar
5. Diğer Stoklar
6. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı ()
7. Verilen Sipariş avansları

   F  YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM MALİYETLERİ

1. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri
2. Taşeronlara Verilen Avanslar

   G GELECEK AYLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

1. Gelecek Aylara Ait Giderler
2. Gelir Tahakkukları

   H DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

1. Devreden KDV
2. Diğer KDV
3. Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar
4. İş Avansları

5.  Personel Avansları

6.  Sayım ve Tesellüm Noksanları

7.  DiğerÇeşitli Dönen Varlıklar

8.  Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-)

        DÖNEN VARLIKLAR TOPLAMI

PASİF(KAYNAKLAR)_______

I   KISA VADELİ YABANCIKAYNAKLAR

A MALİ BORÇLAR

1. Banka Kredileri
2. Uzun Vadeli Kredileri Anapara Taksitleri ve Faizleri
3. Tahvil, Anapara ve Borç Taksit ve Faizleri
4. Çıkarılmış Bonolar ve Senetler
5. Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler
6. Menkul Kıymetler ihraç Farkı (-)
7. Diğer Mali Borçlar

B  TİCARİ BORÇLAR

1. Satıcılar
2. Borç Senetleri
3. Borç Senetleri Reeskontu ()
4. Alınan Depozito ve Teminatlar
5. Diğer Ticari Borçlar

       C  DİĞER BORÇLAR

1. Ortaklara Borçlar
2. İştiraklere Borçlar
3. Bağlı Ortaklıklara Borçlar
4. Personele Borçlar
5. Diğer Çeşitli Borçlar
6. Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-)

   D  ALINAN AVANSLAR

   E  YILLARA YAYGIN İNŞAAT VE ONARIM HAKEDİŞLERİ

   F   ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER

1. Ödenecek Vergi Fonlar
2. Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri
3. Vadesi Geçmiş Ertelenmiş veya Taksitlendirilmiş Vergi ve Diğer Yükümlülükler
4. Ödenecek Diğer Yükümlülükler

       G BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

1. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları
2. Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-)
3. Kıdem Tazminatı Karşılığı
4. Diğer Borç ve Gider Karşılıkları

   H GELECEK AYLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

1. Gelecek Aylara Ait Gelirler
2. Gider Tahakkukları

   I  DİĞER KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

1. Diğer KDV
2. Merkez ve Şubeler Cari Hesabı
3. Sayım ve Tesellüm Fazlaları
4. Diğer Çeşitli Yabancı Kaynaklar

KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR TOPLAMI

AKTİF (VARLIKLAR)

II DURAN VARLIKLAR

A TİCARİ ALACAKLAR

1. Alıcılar
2. Alacak Senetleri
3. Alacak Senetleri Reeskontu (-)
4. Verilen Depozito ve Teminatlar
5. Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-)

B DİĞER ALACAKLAR

1. Ortaklardan Alacaklar
2. İştiraklerden Alacaklar
3. Bağlı ortaklıklardan Alacaklar
4. Personelden Alacaklar
5. Diğer Çeşitli Alacaklar
6. Diğer alacak Senetleri Reeskontu ()
7. Şüpheli Alacaklar Karşılığı (-)

C MALI DURAN VARLIKLAR

1. Bağlı Menkul Kıymetler
2. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı
3. İştirakler
4. İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-)
5. İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)
6. Bağlı Ortaklıklar
7. Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-)
8. Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

D MADDİ DURAN VARLIKLAR

1. Arazi ve Arsalar
2. Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri
3. Binalar
4. Tesis Makina ve Cihazlar
5. Taşıtlar
6. Demirbaşlar
7. Diğer Maddi Duran Varlıklar
8. Birikmiş amortismanlar (-)
9. Yapılmakta Olan Yatırımlar
10. Verilen Avanslar

E MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR

1. Haklar
2. Şerefiye
3. Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri
4. Araştırma ve Geliştirme Giderleri
5. Özel Maliyetler
6. Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar
7. Birikmiş Amortismanlar (-)
8. Verilen Avanslar

F ÖZEL TÜKENMEYE TABİ VARLIKLAR

1. Arama Giderleri
2. Hazırlık ve Geliştirme Giderleri
3. Diğer Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar
4. Birikmiş Tükenme Payları (-)
5. Verilen Avanslar

G GELECEK YILLARA AİT GİDERLER VE GELİR TAHAKKUKLARI

1. Gelecek Yıllara Ait Giderler
2. Gelir Tahakkukları

H DİĞER DURAN VARLIKLAR

l. Gelecek Yıllarda indirilecek KDV

2.Diğer KDV

3.Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar

4.Diğer Çeşitli Duran Varlıklar

5.Diğer Çeşitli Duran Varlık Birikmiş Amortisman (-)

   DURAN VARLIKLAR TOPLAMI

AKTiF (VARLIKLAR) TOPLAMI

(DİPNOTLAR VEAÇIKLAMALAR)

II UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR

A MALİ BORÇLAR

1. Banka Kredileri
2. Çıkarılmış Tahviller
3. Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler
4. Menkul Kıymetler ihraç Farkı (-)
5. Diğer Mali Borçlar

   B TİCARİ BORÇLAR

1. Satıcılar
2. Borç Senetleri
3. Borç Senetleri Reeskontu (-)
4. Alınan Depozito ve Teminatlar
5. Diğer Ticari Borçlar

    C DİĞER BORÇLAR

1. Ortaklara Borçlar
2. İştiraklere Borçlar
3. Bağlı Ortaklıklara Borçlar
4. Diğer Çeşitli Borçlar
5. Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-)
6. Kamuya Olan Ertelenmiş ve Taksitlendirilmiş Borçlar

D ALINAN AVANSLAR

E BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI

1. Kıdem Tazminatı Karşılıkları
2. Diğer Borç ve Gider Karşılıkları

F GELECEK YILLARA AİT GELİRLER VE GİDER TAHAKKUKLARI

1. Gelecek Yıllara Ait Gelirler
2. Gider Tahakkukları

G DİĞER UZUN VADELİ YABANCIKAYNAK­LAR

1.Gelecek Yıllara Ertelenen veya Terkin Edilecek KDV

2.Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar

UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR TOPLAMI

III – ÖZ KAYNAKLAR

A ÖDENMiŞ SERMAYE

1. Sermaye
2. Ödenmemiş Sermaye

    B SERMAYE YEDEKLERİ 

1. Hisse Senedi ihraç Primleri
2. Hisse Senedi iptal Karları
3. MDV Yeniden Değerleme Artışları
4. İştirakler Yeniden Değerleme Artışları
5. Diğer Sermaye Yedekleri

C KÂR YEDEKLERİ 

1. Yasal Yedekler
2. Statü Yedekleri
3. Olağanüstü Yedekler
4. Diğer Kâr Yedekleri
5. Özel Fonlar

D GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI

E GEÇMİŞ YILLARZARARLARI ()

F DÖNEM NET KÂRI (Zararı)

ÖZ KAYNAKLAR TOPLAMI

İŞLETME AYRINTILI BİLANÇO TİPİ

(….. TL)

A. BRÜTSATIŞLAR

1. Yurtiçi Satışlar
2. Yurtdışı Satışlar
3. Diğer Gelirler

b. Satış indirimleri ()

1. Satıştan iadeler ()
2. Satış Iskontoları ()
3. Diğer indirimler ()

C. NETSATIŞLAR

D. SATIŞLARIN MALİYETİ ()

1. Satılan Mamuller Maliyeti ()
2. Satılan Ticari Mallar Maliyeti ()
3. Satılan Hizmet Maliyeti ()
4. Diğer Satışların Maliyeti ()

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI

E. FAALİYET GİDERLERİ ()

1. Araştırma ve Geliştirme Giderleri ()
2. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri ()
3. Genel Yönetim Giderleri ()

FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI

F. DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR

1. İştiraklerden Temettü Gelirleri
2. Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri
3. Faiz Gelirleri
4. Komisyon Gelirleri
5. Konusu Kalmayan Karşılıklar
6. Menkul Kıymet Satış Kârları
7. Kambiyo Kârları
8. Reeskont Faiz Gelirleri
9. Diğer Olağan Gelir ve Kârlar

G. OLAĞAN GİDER VE ZARARLARI ()

1. Komisyon Giderleri
2. Karşılık Giderleri
3. Menkul Kıymet Satış Zararları
4. Kambiyo Zararları
5. Reeskont Faiz Giderleri
6. Diğer Olağan Gider ve Zararlar

H. FİNANSMAN GİDERLERİ ()

1. Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri ()
2. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri ()

OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR

I. OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂRLAR

1. Önceki Dönem Gelir ve Kârları
2. Diğer Olağandışı Gelir ve Kârlar

J.   OLAĞANDIŞI GİDER VEZARARLAR ()

1. Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları ()
2. Önceki Dönem Gider ve Zararlar ()
3. Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar ()

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI

K. DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI ()

DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI