1- GİRİŞ:
Gerek Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri’nde ve gerekse VUK Tebliğlerinde “dönem sonu” kavramı açıkça yer almakta, dönem sonlarında muhasebe ve vergi uygulamaları yönleri ile yapılacak işlemler belirtilmektedir. Ancak “maliyet hesaplama” dönemi tanımı mevzuatta yer almamaktadır. Bu nedenle işletmeler kendi tercihlerine göre “maliyet hesaplama” dönemini aylık ya da yıllık olarak belirleyebilmektedir.
4369 sayılı Yasa ile Gelir ve Kurumlar Vergisinde “geçici vergi” ye ilişkin olarak yapılan değişiklik “maliyet hesaplamalarının bir anlamda üç ayda bir yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. Buna paralel olarak ticari işletmeler satın alıp sattıkları malların maliyetini, sınai işletmeler de üretip sattıkları malların maliyetini, 1999 yılından itibaren üç ayda bir satılan malın maliyeti hesabına intikal ettirmek zorunda kalacaktır. Bu itibarla üçer aylık dönemler sonunda yapılacak maliyet hesaplamaları, diğer dönem sonu işlemlerine ve kar zarar tespitine ilişkin olarak yapılacak mu- hasebe kayıtları bu notumuzun konusunu oluşturmaktadır.
Bu işlemler basitleştirilmiş örneklerle aşağıda gösterilmiştir.
ÜÇER AYLIK DÖNEM SONLARINDA YAPILACAK İŞLEMLER:
a) Yeniden Değerleme ve Amortisman Hesaplamaları ve Amortismanların Gider Kaydı:
Geçici vergilerini üçer aylık dönemler itibariyle hesaplayanların dönem kazançlarının tespitinde, yeniden değerleme oranı belli olmayan ilk üç dönemde, bir önceki yıl için ilan edilen yeniden değerleme oranının kullanılabileceği 50 seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinde belirtilmiştir. Diğer taraftan SPK ara dönem bilançoları çıkartılırken kullanılacak yeniden değerleme oranının, son on iki aylık dönemine ait DlE’ Toptan Eşya Fiyatları Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı dikkate alınmak suretiyle belirleneceğini belirtmiştir. Ülkemizde enflasyon oranının giderek düşmekte olduğu dikkate alındığında uygulama nın SPK paraleline getirilmesinde uygulama birliği açısından yarar olacağı kanaatindeyiz.
Buna göre yapılan yeniden değerleme sonucunda hesaplanacak amortisman tutarları hesabı yoluyla ilgili hesaplara intikal ettirilmeli, ancak yeniden değerleme işlemi muhasebeleştirilmemelidir. Bu şekilde hesaplanan amortisman gideri toplamının 100.000.-TL olduğu ve gider yerleri dikkate alınarak fonksiyonel gider hesaplarına dağılımının da aşağıdaki gibi olduğu varsayılarak yapılacak muhasebe kaydı aşağıda gösterilmiştir.
31/03/98
730-Genel Üretim Giderleri 80.000.-
740-Hizmet Üretim Mal 5.000.-
750-Araştırma Geliştirme Gid 2.000.-
760-Pazarlama Satış Dağ. Gid. 3.000.-
770-Genel Yönetim Gid. 10.000.-
373-Maliyet Giderleri Karş. 100.000.-
(Ocak-Mart dönemi amortisman kaydı)
/
Ocak-Haziran dönemi için aynı şekilde yapılacak yeniden değerleme sonucunda hesaplanan amortisman tutarının 250.000.-TL olduğunu varsa- yalım. Bu tutar gider yerleri dikkate alınarak fonksiyonel gider hesaplarına dağıtılacak ve önceki dönemden farkları hesaplanarak, farklar ilgili hesaplara kaydedilecektir.
| Fonksiyonel Gider Hesapları | Ocak-Haziran Amortismanları | Ocak – Mart Dönemi Amortismanları(-) | Fark |
| Genel Üretim Giderleri | 175.000.- | 80.000.- | 95.000.- |
| Hizmet Üretim Giderleri | 13.000.- | 5.000.- | 8.000.- |
| Ar-Ge Giderleri | 15.000.- | 2.000.- | 13.000.- |
| Paz.Satış Dağ.Giderleri | 15.000.- | 3.000.- | 12.000.- |
| Genel Yönetim Giderleri | 32.000.- | 10.000.- | 22.000.- |
| TOPLAM | 250.000.- | 100.000.- | 150.000.- |
30/06/98
| 730- Genel Üretim Giderleri | 95.000.- | |
| 740- Hizmet Üretim Giderleri | 8.000.- | |
| 750- Araştırma Geliştirme Giderleri | 13.000.- | |
| 760- Pazarlama Satış Dağ. Giderleri | 12.000.- | |
| 770- Genel Yönetim Giderleri | 22.000.- | |
| 373- Maliyet Giderleri Karş. | 150.000.- |
Ocak-Eylül döneminde de aynı işlem yapılmalıdır. Yıl sonunda ilan edilen yeniden değerleme oranına göre yapılacak yeniden değerleme ve amortisman hesaplamaları sonucunda, amortisman tutarı ile Ocak – Eylül dönemi amortismanları arasındaki farkları yine fonksiyonel gider hesabına “birikmiş amortisman” hesabının alacağı karşılığında kaydedilmeli, Ocak-Eylül dönemi amortismanları ile ilgili olarak “373 Maliyet Giderleri Karşılığı” hesabı da yine birikmiş amortismanlar hesabının alacağı mukabilinde kapatılmalıdır.
Yıl sonunda yapılan yeniden değerlemeye göre iktisadi kıymetlerde ve birikmiş amortismanlarda meydana gelen artış ile hesaplanan değer artış fonuna ilişkin muhasebe kaydı yıl sonunda yapılmalıdır.
Üçer aylık dönemlerde amortismanlarını yeniden değerlenmiş tutarlar üzerinden hesaplayanlar, Geçici Vergi matrahının hesabında finansman gideri kısıtlamasını dikkate almalıdırlar. Ancak, kanaatimizce ara dönemlerde yeniden değerleme yapılmış olması yıl sonunda yeniden değerleme yapma mecburiyeti getirmelidir.
b) Diğer Maliyet Gider Karşılıkları:
Yukarıdaki bölümde sadece amortisman giderlerinin maliyet ve gider hesaplarına karşılık yoluyla intikal ettirilmesi örneklenmiştir. Eğer şirketin gerçekleşmiş ancak tahakkuku yapılmamış ücret, finansman gideri su, elektrik, gibi giderleri varsa bu giderlerin de “373-Maliyet Gider Karşılığı Hesabı” kullanılarak suretiyle, ?20,730,740,750,760 ve 780 gibi fonksiyonel gider hesaplarına intikal ettirilmesi gerekir.
c) Kıdem Tazminatı Hesaplamaları ve Kıdem Tazminatının Gider Kaydı:
Bilindiği üzere muhasebe standartlarının ilan edilmemiş olması nedeniyle kıdem tazminatı karşılığı ayrılması zorunlu değildir. Bu itibarla orta ve küçük işletmelerin birçoğunda kıdem tazminatı hesaplanmamaktadır. Ancak SPK’ ya tabi işletmelerde kıdem tazminatı karşılığının ayrılması zorunludur. Bunun yanında yönetim bilgilendirmek üzere “Bütçe-Faaliyet Raporu” sistemi uygulayan işletmeler de kıdem tazminatı karşılığı ayırmaktadır. Kıdem tazminatı karşılığı ayırmak isteyen işletmeler için kıdem tazminatı hesabı ve muhasebesi aşağıda gösterilmiştir.
| • 31.03.1999 itibariyle tüm çalışanların hesaplanan kıdem tazminatları toplamı (toplam kıdem tazminatı yükü) | 250.000.-TL |
| • 31.12.1998 itibariyle işletmede mevcut olan çalışanlara ilişkin hesaplanan toplam kıdem tazminatı yükü | 225.000.-TL |
| ilave kıdem tazminatı Ocak-Mart 1999 döneminde hesaplanan | 25.000.-TL |
31 /03/99
| 720-740-750-760 ve 770 Hesaplar (Toplam) | 250.000.-TL | |
| 472-Kıdem Tazminatı Karşılığı | 250.000.-TL |
fiilen ödenmeyen kıdem tazminatının vergi matrahının tespitinde indirimi mümkün olmadığından, ayrılan karşılık tutarının beyanname üzerinde ticari kara eklenmesi gereklidir.
Sonraki dönemlerde ise aynı işlem tekrarlanmalı ancak, 31.12.1999 itibariyle hesaplanan toplam kıdem tazminatı tutarı 472 hesaptaki alacak bakiyesine eşit olmalıdır.
d) Şüpheli Alacaklar Karşılığı:
Mart sonu itibariyle şüpheli alacaklara ilişkin olarak ayrılması gereken karşılık tutarının 100.000.-TL olduğunu varsayalım. Buna ilişkin muhasebe kaydı;
31/03/99
| 654-Karşılık Giderleri | 100.000.- |
| 129-Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (veya 139,229,239 Hesaplar) |
şeklinde yapılacaktır. Sonraki dönemde yani 30.06.1999 tarihinde yine ayrılması gereken karşılık tutarı (11 Nisan – 30 Haziran dönemine ilişkin olarak) hesaplanacak aynı muhasebe kaydı hesaplanan bu tutara ilişkin olarak yapılacaktır. Sonraki dönemlerde de aynı işlem tekrarlanacaktır. Ayrılan karşılık tutarları VUK’ na göre ayrılması gerekenden fazla ise fazla tutarın beyannamede ticari kara eklenmesi gerekir.
e) Alacak ve Borç Senetleri Reeskontu:
Mart sonu itibarı ile hesaplanan alacak senetleri reeskont tutarının 100.000.-TL olduğunu varsayalım. Buna ilişkin muhasebe kaydı;
| 657-Reeskont Faiz Giderleri | 100.000.- | |
| 122-Alacak senetleri reeskontu | 100.000.- |
şeklinde yapılacaktır. Bu kayıt 1 Nisan 1999’da iptal edilmeli ve 30.06. 1999 itibariyle yeniden hesaplanacak reeskont tutarına ilişkin olarak aynı kayıt tekrarlanmalıdır. Böylelikle her döneme ilişkin alacak senetleri reeskont tutarı, o dönemin gelir tablosuna intikal etmiş olacaktır.
Borç senetleri için hesaplanan reeskont tutarları “322” ve “647” hesaplar kullanılmak suretiyle aynen alacak senetleri reeskontunda olduğu şeklinde kayda alınmalıdır.
f) Hazine Bonosu, Devlet Tahvili KOI Senetlerine İlişkin Gelir Tahakkukları:
Bu iç borçlanma senetleri bilanço gününde borsa rayici ile değerleneceği için, bu senetlere ilişkin olarak 31.03.1999 itibariyle hesaplanan faiz ve gelirler (dövizli ise kur farkları da dahil) tahakkuk yoluyla kayda alınmalıdır. İşletmenin 31.03.1999 itibariyle portföyünde bulunan Hazine Bonolarının bu tarih itibariyle hesaplanan tahakkuk etmiş gelirlerinin 100.000.-TL olduğunu varsayalım. Buna ilişkin tahakkuk kaydı şöyledir;
31.03.99
| 112-Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları | 100.000.- | |
| 642-Faiz Gelirleri | 100.000.- |
her üç aylık dönem sonunda portföyde mevcut iç borçlanma senetlerinin dönem sonu itibariyle hesaplanacak faiz ve gelirleri yukarıdaki muhasebe kaydıyla faiz gelirlerine intikal ettirilerek, yıl sonunda, yıllık tutara ulaşılmış olunacaktır.
f) Gelecek Aylara Ait Giderler:
Bilindiği üzere peşin ödenen ancak gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek kira, sigorta gibi giderlerin “180 –Gelecek Aylara Ait Giderler” hesabına borç kaydedilerek gelecek aylarda bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesaplarına aktarılmaları gerekir. Ancak orta ve küçük çaplı işletmelerde genellikle peşin ödenen giderler yıl bazında ayrılmakta “180” hesap kullanılmadan içinde bulunan yıla ilişkin gider kısmı ile ilgili gider hesabının borcuna, gelecek yıla ilişkin gider kısmı ise “280- gelecek Yıllara Ait Giderler” hesabının borcuna kaydedilmektedir. Oysa üçer aylık dönemlere ilişkin ticari karların tespitinde her döneme ilişkin gider kısmı ayrılmalıdır.
Örneğin; işletmenin “01.02.1993 – 31.12.2000” dönemi için ödediği otomobil sigortası prim tutarı toplam 1.200.000.- TL ise, her ay gider kaydedilecek sigorta prim tutarı 100.000.- TL dir. Bu gider tutarının muhasebe kaydı şöyledir.
01/02/99
| 730-740-750-760-770 (şubat ayı sigorta giderleri) | 100.000.- |
| 180- Gelecek ay ait giderler (Mart – Aralık ayları sigorta gid.) | 1.000.000.- |
| 280- Gelecek yıllara ait giderler (ocak 2000 ayı sigorta gid.) | 100.000.- |
| 100-102-320 | 1.200.000.- |
her ayın başında ( veya sonunda)
01/03/99
| 730-740-750-760-770 (şubat ayı sigorta giderleri) | 100.000.- |
| 180- Gelecek ay.ait.Giderler (Mart ayı sigorta primi) | 100.000.- |
şeklinde bir kayıtla peşin ödenen gider dönem giderlerine intikal ettirilmelidir.
g) Kur Değerlemeleri:
Döviz cinsinden izlenen hesaplar ( efektif kasası, döviz cinsinden banka mevduatları, yurt dışı alıcılar, döviz cinsinden borçlar, yurtdışı satıcılar v.s.) her üç aylık dönem sonunda değerlenmelidir. Örneğin; yurtdışı alıcılar hesabının 31.03.1999 tarihli defter-i kebir hesap bakiyesinin aşağıdaki gibi olduğunu ve 31.03.1999 itibariyle 1$= 35O.OOO.TL olduğunu varsayalım.
120-Alıcılar (Yurtdışı)
15.02.1999 15.000 $ 5.025.000.000.-
Bu durumda 31.03.1999 itibariyle kur farkı 225.000.000.-TL’dir. Bu kur farkı aşağıdaki şekilde kayda alınmalıdır.
120-Alıcılar (Yurtdışı) 225.000.000
601-646- 225.000.000:
Bu değerleme işlemleri her dövizli hesap için ve ayrıca her üç aylık dönem sonlarında yapılmalıdır.
h) Maliyet Hesapları:
Bilindiği üzere sınai işletmeler, sınai maliyetlerini hesaplayıp mamul maliyetlerini oluştururlar ve satılan mallara ilişkin olarak bu maliyetler üzerinden “Satılan Mallar Maliyeti” hesabına maliyet fiyatlarıyla aktarma yaparlar. Ancak, işletmelerin bir çoğunda bu maliyet hesaplamalarının yıl sonunda yapıldığı bir gerçektir.
Bu açıklama fiili maliyet uygulayan sınai işletmeler içindir. Standart Maliyet uygulayan sınai işletmeler sistemleri ilk üç ayda farkların kapanmasına izin vermiyor ise bu işletmeler Satılan Mallar Maliyetlerini haricen hesaplayabilmelidirler. 4369 sayılı Yasa üçer aylık dönemler itibariyle ticari karın tespiti için sınai maliyetlerin her üç aylık dönem sonunda yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu itibarla her üç aylık dönem sonunda satılan ticari malların veya mamullerin maliyetinin hesaplanması gerekecektir.
3. DÖNEM TİCARİ KÂRININ ve GEÇİCİ VERGİNİN HESABI VE MUHASEBE KAYDI
Buraya kadar yaptığımız açıklamalar esasen her işletmenin yıl içinde ” ve yıl sonunda yapılması gereken işlemlerin kısaca özeti ve tekrar hatırlatılmasıdır.
Notumuzun ekinde, sınai işletmelerin Tekdüzen Muhasebe Uygulama Tebliğlerine göre hesap hareketlerini gösteren seçenekleri dikkate alınarak hazırlanmış tablolar yer almaktadır. tablo 11 ve 12 nolu işlemler yapılmadan önce dönem kan tüm maliyet ve giderler ile hasılat ve gelirler 6’lı grupta bir “Gelir Tablosu Hesaplarında” toplanmış olacaktır.
Ara dönemlerde örneğin; 31.03.1999 itibariyle hesaplar yani 11 ve 12 nolu muhasebe kayıtları yapılmadan Ocak-Mart (veya zararı) dışarıdan hesaplanmalıdır. Bu şekilde bir kurumun tespit edilen dönem ticari kazancının 1.000.000. Geçici Vergi Beyannamesi düzenlendikten sonra (ticari kazanca ilaveler ve indirimlerden sonra) hesaplanan Geçici Vergi 1.120.000.TL- ve dolayısıyla Geçici Verginin de 280.000 varsayalım. Gelir tablosu hesaplan yevmiye maddesi ile k sadece hesaplanan dönem karı için geçici hesaplar açılma nem karı ve vergi karşılığı kayıtlara intikal ettirilebilir.
| 699-O1-Ocak-Mart Dönemi Kârı Karşılığı | 1.000.000 | |
| 599-O1-Ocak-Mart Dönemi Net Kârı | 720.000.- | |
| 378-O1-Ocak-Mart Dönemi Vergi Karşılığı | 280.000.- |
Yukarıdaki yevmiye maddesinde açılması öngörülen hesaplardan ve muhasebeye kaydetmeden tespit edilecek nem karının geçici olarak kayıtlarda ve dolayısıyla düz nem mali tablolarında gösterilmesi içindir. Düzenlenecek bilançolarında 7 grubu hesaplan yer almayacak, 6 grubu hesaplar yer almayacak, ancak bu hesapların borç ve alacak oluşan dönem karı bilançoda yer alacaktır. (699-01 Hesap bilançoya aktarılmayacak olan 6 grubu hesapların denkliğini sağlamaktadır.)
Tabiatıyla yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde sistemleri dönem kazancının belirlenmesine müsait olmayan işletmeleri aynı mantık içinde aynı sonucu verecek şekilde dönem kazançlarını hesaplayabilirler.
Bu kayıttan sonra Geçici Vergi Beyannamesine göre hesaplana Geçici Vergi tutarının ödenecek bir vergi borcu olarak kayıtlara intikali için aşağıdaki yevmiye maddesi yapılmalıdır.
7/A SEÇENEĞİ İLE İLGİLİ HESAP HAREKETLERİ TABLOSUNA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR
A 1 ve B 1 Dönem içi üretim giderleri (Direkt işçilik, ge giderleri, hizmet üretim giderleri) Yapıldığı 730 ve 740 nolu üretim giderlerine ilişkin gider hesaplarının borcu mukabilinde kasa, ~ hesaplar (satıcılar) veya karşılık hesapları alacaklanır.
A2 ve B2 Dönem içinde faaliyet giderleri yapıldığında 770 gibi faaliyet giderlerine ilişkin fonksiyonel hesaplarının veya yapıldığında 750, 760, 770 yet giderlerine ilişkin fonksiyonel gider veya 780 finansman giderlerinin borcu karşı: ne kasa, banka, cari hesaplar veya karşılık alacaklanır.
A3 ve B3 Dönem içinde ilk madde ve malzeme satın a “150-İlk Madde ve Malzeme” hesabının borcu karşılığında kasa, banka, cari hesaplar alacaklanır.
A4 ve B4 Dönem içinde üretime verilen ilk madde ve ile sınırlı olarak “710-Direkt İlk Madde ve Fonksiyonel Gider Hesabı”nın borcu karşılığında “150-İlk Madde ve Malzeme” hesabı alacaklanır.
AS ve BS 710, 720 ve 730 (Üretimle ilgili fonksiyonel sapları)da toplanan giderler maliyet dönemi bu hesaplara ilişkin yansıtma hesaplarının ~ 731) alacağı karşılığında “151-Yarı Mamul hesabının borcuna devredilir.
A6 ve B6 Maliyet dönemi sonunda üretimi biten mamı leri ile sınırlı olarak “152 Mamuller” hesab karşılığında “151” hesap alacaklandırılarak i ten mamuller stoklara aktarılır.
A7 ve B7 Dönem içindeki mamul satışları, diğer faal olağan gelir ve karlar ile olağandışı gelir ve : 64 ve 67 hesap gruplarında) yer alan hesapla karşılığında kasa, banka, cari hesaplar (alıcılar karşılık hesapları borçlandırırlar.
A8 ve B8 Dönem içinde yapılan mamul satışlarına ilişkin olarak (maliyet fiyatlarıyla) “152- Mamuller” hesabının alacağı karşılığında “620-Satılan Mamuller Maliyeti” hesabı borçlandırılır.
A9 ve B9 Dönem içindeki satış indirim ve iskontoları, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar ile olağandışı gider ve zararlar yapıldığında (61, 65 ve 68 grubu hesaplar)ın borcu karşılığında, kasa, banka, cari hesaplar (satıcılar) veya karşılık hesapları alacaklandırılır.
‘ A10 ve B 10 Maliyet dönemi içinde faaliyet giderlerine ilişkin fonksiyonel gider hesaplarında toplanan giderler, finansman giderleri ve hizmet üretim maliyeti toplamı bu hesaplara ilişkin yansıtma hesaplarının (751, 761, 777, 781 ve 741) alacağı karşılığında, gelir tablosu hesapları grubu . içinde yer alan faaliyet giderleri finansman giderleri (660,661) ve satılan hizmet maliyeti (622) hesapları borçlandırılmak suretiyle, giderler gelir tablosu hesaplarına aktarılmış olur.
Yukarıdaki işlemler sonucunda dönem içinde satılan mal ve hizmetlerin maliyeti ile yine dönem içinde yapılmış olan faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar ve olağandışı gider ve zararlar;diğer taraftan dönem içindeki mal ve hizmet satışları, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar ile olağandışı gelir ve karlar, gelir tablosunu oluşturacak olan “6” nolu hesap sınıfına aktarılmış olacaktır.
Al l ve B 11 6’lı grupta toplanan tüm maliyet ve gider hesaplarının alacağı mukabilinde “690-Dönem Karı veya Zararı” hesabı borçlandırılır.
A12 ve B 12 6’lı grupta toplanan tüm hasılat ve gelir hesaplarının borcu mukabilinde “690” hesap alacaklanır. Böylelikle “690” hesabına dönem karı (veya zararı) oluşmuş olmaktadır.
A13 ve B 13 Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere 710,720,730,740,750,760,770 ve 780 hesaplar (fonksiyonel gider hesaplan) gelir tablosunu oluşturan 6’lı gruba 711,721 yansıtma hesapları kullanılarak aktarılmıştır. Dolayısıyla fonksiyonel gider hesapları- nın borç bakiyeleri ve bunlarla aynı tutardaki yansıtma hesaplarının alacak bakiyeleri yıl sonuna kadar (kapanışa ilişkin tüm kayıtlar bitinceye kadar) bakiye verecektir. Bu hesaplar karşılıklı olarak bütün işlemlerden sonra yıl sonunda kapatılacaktır.
7/B SEÇENEĞİ İLE İLGİLİ HESAP HAREKETLERİ TABLOSUNA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR
A1 ve B2 Dönem içinde üretim giderleri ile faaliyet giderleri yapıldığında, bu giderlere ilişkin olarak gider türleri itibariyle açılan hesapların (791’den 797’ye kadar) borcuna karşılık kasa, banka, cari hesaplar (satıcılar) veya karşılık hesapları alacaklandırılır.
A2 ve B2 Dönem içinde ilk madde ve malzeme satın almadığında “150-İlk Madde ve Malzeme” hesabının borcu karşılığında kasa, banka, cari hesaplar alacaklanır.
A3 ve B3 Dönem içinde üretime verilen ilk madde ve malzeme ile sınırlı olarak “790-İlk Madde ve Malzeme Giderle- ri” hesabının borcu karşılığında “150-İlk Madde ve Malzeme Stokları” hesabı alacaklandırılır. ‘ A4 ve B4 Dönem içinde 790-797 hesaplarının borcunda biriken giderler, dönem sonunda hazırlanacak bir gider dağıtım tablosu yardımı ile “798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın alacağına mukabil, “799-Üretim Maliyetleri”, “630-Ar-Ge Giderleri”, “631-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri”, “632-Genel Yönetim Giderleri” ve “660-661-Finansman Giderleri” hesapları borçlandırılarak bu hesaplara aktarılır.
A5 ve A5 “799-Üretim Maliyetleri” hesabı alacağı mukabilinde dönem sonundaki yarı mamuller “151” hesap borçlandırılmak suretiyle “799” hesap kapatılır ve tüm üretim maliyetleri bu hesaplara aktarılır.
A6 ve A6 Dönem içindeki mamul satışları, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar ile olağandışı gelir ve karlar 60, 64 ve 67 hesap gruplarında yer alan hesapların alacağı karşılığında kasa, banka, cari hesaplar (alıcılar) veya karşılık hesapları borçlandırılır.
A7 ve B7 Dönem içinde yapılan mamul satışlarına ilişkin olarak (maliyet fiyatlarıyla) “152-Mamuller” hesabının alacağı karşılığında “620-Satılan Mamuller Maliyeti” hesabı borçlandırılır.
A8 ve B8 Dönem içindeki satış indirim ve iskontoları, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zarar ile olağandışı gider ve zararlar yapıldığında (61, 65 ve 68 grubu hesaplar) ın borcu karşılığında, kasa, banka, cari hesaplar (satıcılar veya karşılık hesapları) alacaklandırılır.
Yukarıdaki işlemler sonucunda dönem içinde satılan mal ve hizmetlerin maliyeti ile yeni dönem içinde yapılmış olan faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar ve olağandışı gider ve zararlar; diğer taraftan dönem içindeki mal ve hizmet satışları, diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar ile olağan gelir tablosunu oluşturacak olan “6” no- lu hesap sınıfına aktarılmış olacaktır.
A9 ve B9 6’lı grupta toplanan tüm maliyet ve gider hesaplarına alacağı mukabilinde “690- Dönem Kan veya Zarar” hesabı borçlandırılır.
A10 ve B 10 6’lı grupta toplanan tüm hasılat ve gelir hesaplarının borcu mukabilinde “690” hesap alacaklanır. Böylelikle “690” hesapta dönem kan (veya zarar) oluşmuş olmaktadır.
A 11 ve B11 “151” hesapta dönem sonunda kalan yan mamul tutan, ertesi maliyet dönemi başında, “151” hesabın alacağı mukabilinde “799” hesap borçlandırılarak bu hesaba aktarılır.
A12 ve B 12 Yukarıdaki açıklamalardan anlaşılacağı üzere 790-797 gider çeşitleri hesaplan, gelir tablosunu oluşturan 6’lı gruba “798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı” kullanılarak aktarılmıştır. Dolayısıyla 7’li gruptaki gider çeşitleri hesaplarının borç bakiyeleri ve bunların borç toplamı ile eşit olan “798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı”nın alacak bakiyesi yıl sonuna kadar (kapanışa ilişkin tüm kayıtlar bitinceye kadar) devam etmektedir. Bu hesaplar karşılıklı olarak bütün işlemlerden sonra kapatılacaktır.